Oktawa liturgiczna w listopadzie?

W „Diecezjalnym Radiu Nadzieja” pojawił się wywiad z prominentnym Kurialistą, który stwierdził, że niedawno zakończyliśmy „Oktawę Wspomnienia Wszystkich Wiernych Zmarłych”. Wow! No cóż za kreatywność! Tym razem pominę nie tylko personalia, ale również i szczegółowy urząd tego Kurialisty, aby totalnie skoncentrować się na samym problemie. Jak wiadomo, Wspomnienie Wszystkich Wiernych Zmarłych obchodzimy 2 listopada. Skoro „oktawa” znaczy (po łacinie) „osiem dni”, to kończyłaby się ona 9 listopada.

Tymczasem od ponad pół wieku (!) w liturgii Kościoła istnieją zaledwie dwie oktawy: Narodzenia Pańskiego i Wielkanocy. Niegdyś, przez kilka wieków, obchodzono jeszcze inne oktawy, choćby „Oktawę Uroczystości Wszystkich Świętych”, czyli celebrowano wtedy przez osiem dni triumf Świętych. Pewnie za jakieś niewyraźne echo tych dawnych czasów można uznać informację zamieszczoną w ogłoszeniach łomżyńskiej parafii Bożego Ciała na niedzielę 13 listopada, w których Proboszcz (będący doktorem liturgiki!) komunikował wiernym: „Zakończyła się oktawa Uroczystości Wszystkich Świętych”. Uff! No mdleję… Czy jest tu gdzieś jakiś (darmowy) ratownik medyczny?

Otóż, nie istnieje w liturgii ani „Oktawa Uroczystości Wszystkich Świętych”, ani tym bardziej „Oktawa Wspomnienia Wszystkich Wiernych Zmarłych”! Ale na tym jasnym jak słońce stwierdzeniu nie mogę jeszcze zakończyć felietonu. W listopadzie bowiem trwa modlitwa katolików za Zmarłych połączona z wyczytywaniem ich imion i nazwisk (wypominki). Najbardziej intensywna modlitwa ma miejsce w pierwszych dniach listopada i jeśli ciągnie się ona przez osiem dni, to można ją potocznie nazwać (i tylko potocznie!) „oktawą modlitw za zmarłych” ; a jeśli trwa 9 dni, to wtedy można użyć potocznej nazwy „nowenna modlitw za zmarłych” (w łacińskim słowie „nowenna” tkwi konotacja „dziewięć dni”, aczkolwiek raczej przed czymś); wreszcie jeśli cały listopad (jak np. w Parafii Kapucyńskiej), to wtedy można mówić o „miesiącu modlitw za zmarłych”. Chodzi tu zatem po prostu o jakiś „pakiet” listopadowych modlitw za zmarłych. Decyzję o liczbie dni należy pozostawić Proboszczowi i w zasadzie może on działać na tym polu w sposób nieskrępowany (lokalna Kuria raczej tymi sprawami się nie interesuje). Jest jednak jedno „ale”…

Chrześcijanin nie może modlić się ani za tych, którzy są w piekle (bo taka modlitwa byłaby, po pierwsze, zawsze nieskuteczna, a po drugie, nie wiadomo kto z ludzi w ogóle tam jest), ani za tych, którzy są w niebie (w tej sytuacji modlitwa zanoszona jest „do” nich), lecz jedynie za tych, którzy pozostają w czyśćcu (dusze). I właśnie w listopadzie istnieje szczególna okazja, by przebywającym w czyśćcu przyspieszyć wejście do nieba. Mam na myśli tzw. „odpusty zupełne”, czyli doprowadzenie do definitywnego kresu pobytu konkretnej duszy w czyśćcu. Wydany przez Watykan w 1999 roku „Enchiridion indulgentiarum” (Księga/Wykaz odpustów) podaje w punkcie 29 dwie odrębne sytuacje, kiedy taki odpust zupełny jest możliwy. Pierwsza to pomodlenie się za zmarłego na cmentarzu w któryś z dni od 1 do 8 listopada (wyjątkowo w 2020 i 2021 roku Watykan z racji na pandemię pozwolił na jakiekolwiek osiem dni w listopadzie, nawet z przerwami). I druga to nawiedzenie kościoła lub kaplicy w dniu 2 listopada i odmówienie „Ojcze nasz” oraz „Wierzę” (Biskup może przenieść tę modlitwę na niedzielę). Do obydwu sytuacji trzeba dołączyć zwykłe warunki odpustu: spowiedź osoby wstawiającej się za zmarłych (może odbyć się kilka dni wcześniej), Komunię Świętą, modlitwę w intencjach Papieża (nie za niego, tylko w tych intencjach, w których on chce, by się modlono) i… wewnętrzną dyspozycję nieprzywiązania się do jakiegokolwiek grzechu (łatwo dostrzec, że ten warunek jest najtrudniejszy i na ogół on może nie pozwolić na skuteczne aplikowanie odpustu za zmarłego!). W takim kontekście wolno byłoby z kolei mówić roboczo o (pozaliturgicznej) „oktawie odpustów zupełnych za zmarłych”, nieprawdaż?

By nie przedłużać, wspomnę tylko na koniec, że ta sama Księga podaje również dwie odrębne sytuacje dla tzw. „odpustów cząstkowych” za zmarłych, czyli jedynie skracających pobyt duszy w czyśćcu, ale jej jeszcze nie uwalniających do nieba (nie wiadomo dokładnie jakiego procentu dotyczy ta „cząstkowość”). Są to: 1) modlitwa za zmarłego na cmentarzu w inne dni niż od 1 do 8 listopada; 2) odmówienie lub odśpiewanie gdziekolwiek i kiedykolwiek którejś z trzech modlitw: Jutrznia za Zmarłych, Nieszpory za Zmarłych i Requiem aeternam (Wieczny odpoczynek). Można zatem zawsze, a szczególnie w listopadzie, organizować tego typu wspólnotowe modlitwy za zmarłych, i to niekoniecznie przez tylko czy aż osiem dni. Szczęść Boże.

PS. Najnowsze badania pokazały, że słuchalność „Diecezjalnego Radia Nadzieja” na terenie Łomży i okolic (czyli dawnego województwa łomżyńskiego) wynosi 2,7 %.