100 rocznica odzyskania przez Polskę niepodległości… Ile tak naprawdę było rozbiorów Polski…

Za niespełna dwie doby obchodzić będziemy dzień szczególny, 100 rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości. Dzień ten postanowiłem uczcić niniejszą publikacją, by uzmysłowić czytelnikom, że w historii Polski mieliśmy do czynienia nie z trzema, lecz z ośmioma rozbiorami Polski. Na ten temat trafiło w moje ręce obszerne opracowanie, które postanowiłem „streścić” do rozmiarów na potrzeby bloga i podzielić się tym z czytelnikami.

Zasadniczą wadą współczesnych historyków jest to, że dokonują reinterpretacji wydarzeń historycznych, ulegając skrajnym tendencjom: albo „nie zajmują się polityką”, albo wręcz odwrotnie – orientują się na aktualne polityczne drogowskazy. W obu przypadkach mamy do czynienia z faktycznym fałszowaniem historii. Trzeba bowiem bez uprzedzeń, bezstronnie analizować oraz objaśniać wydarzenia historyczne i przekazywać czytelnikowi rzeczową informację. Wydawać by się mogło, nieskomplikowane zadanie. Warunek taki: uprzednio trzeba poznać fakty historyczne, wtedy nie będzie omyłek – ani historycznych, ani politycznych.

Do takiego zafałszowania historii należy zaliczyć „trzy rozbiory Polski”. Formuła to utarła się zarówno w polskiej, jak i zachodnioeuropejskiej historiografii. Dlatego godny uwagi jest epizod z 17 września 1939 roku. Ambasador Polski w Moskwie, Grzybowski, w czasie wręczania mu noty o przekroczeniu przez armię sowiecką granic Polski, zawołał: „To jest czwarty rozbiór Polski!”, odmówiwszy przyjęcia noty. Ten najzupełniej impulsywnie wydany w tragicznej chwili okrzyk doskonale ilustruje fakt, że nawet polskie elity polityczne przyjęły sztampową tezę o „trzech rozbiorach Polski”.

Ile więc było tych rozbiorów Polski i dlaczego ich dokładna liczba, nie mówiąc już o datach, nie figuruje w żadnym podręczniku historii? Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na fakt, że sama idea rozbioru Polski pojawiła się w europejskiej polityce międzynarodowej wcale nie w końcu XVIII wieku a na początku wieku XVI. Pierwszą taką propozycję złożył cesarz Maksymilian I w liście z 4 sierpnia 1514 roku. Proponował on, by Austria przejęła Śląsk, zaś Rosja zajęła Kijowszczyznę. Z kolei w latach 1516-1517 Wasilij IV, za radą bojara Glinskiego, zaproponował cesarzowi Maksymilianowi I i wielkiemu mistrzowi Albrechtowi Brandenburskiemu dokonanie rozbiorów Polski przez trzy państwa: Austrię, Zakon Krzyżacki (przyszłe Prusy) i Rosję. Tak więc idea rozbioru Polski dojrzewała prawie 250 lat, by stać się nim fizycznie w końcu XVIII w.

PIERWSZY ROZBIÓR POLSKI Miał miejsce w 1772 r. od lutego do sierpnia. Nie doprowadził on do likwidacji państwa polskiego, a jedynie do jego terytorialnego uszczuplenia. Dokonany wówczas podział Polski jest ogólnie znany w przekazach historycznych.

DRUGI ROZBIÓR POLSKI Dokonano go w grudniu 1793 r., którego zarys jest również nam dobrze znany.

TRZECI ROZBIÓR POLSKI Odbył się w październiku 1795 r. i oznaczał całkowitą likwidację państwa polskiego i zniknięcie Polski z geograficznej mapy Europy. Jednakże nie był to koniec polskiej niedoli. Już po ponad dziesięciu latach, w 1807 r. w wyniku pokoju w Tylży, państwo polskie zostało po części odbudowane w postaci Wielkiego Księstwa Warszawskiego, które później stało się sojusznikiem Napoleona w wojnie przeciwko Rosji, czyli jej CZWARTY ROZBIÓR, w wyniku którego po raz pierwszy został wyodrębniony Gdańsk, zaś do Rosji przyłączono Białystok.

W 1809 r. Austria oddała Rosji część polskiego terytorium – Galicję Wschodnią, i to był już PIĄTY ROZBIÓR POLSKI. Po klęsce Francji i zdetronizowaniu Napoleona, sojusznicy (Rosja, Prusy, Austria) dokonali w 1815 r. kolejnego SZÓSTEGO ROZBIORU POLSKI. Cechą charakterystyczną szóstego rozbioru Polski, odróżniającego go od trzeciego rozbioru było to, że pozostawiał on symboliczny cień byłej polskiej państwowości. Na zasadzie układu z 1815 r. i specjalnej austriacko - rosyjskiej umowy z 1818 r. cząsteczka byłego polskiego niepodległego państwa stawała się „Wolnym Miastem Kraków wraz z przyległym terytorium” tj. centralną częścią Historycznej Małopolski. Jednakże ten skrawek polskiej państwowości przetrwał niedługo.

W kwietniu 1846 r. w rezultacie trójstronnego rosyjsko – prusko - austriackiego porozumienia Kraków został wcielony do Austrii. Akt ten był SIÓDMYM ROZBIOREM POLSKI, ostatnim już w XIX wieku.

Jak wiadomo, układ wersalski po pierwszej wojnie światowej przywracał polską państwowość kosztem terytoriów trzech rozbitych w 1917 - 1918 r. cesarstw. Dlatego 17 września 1939 r. po przekroczeniu przez armię sowiecką granic Polski tworząc linię demarkacyjną, do której okupowała Polskę armia niemiecka, ambasador Polski w Moskwie powinien zawołać „to jest ÓSMY ROZBIÓR POLSKI !”.

W historii Polski zaistniało więc osiem rozbiorów, a nie trzy. Zapominając o tym fakcie, nie wymieniając konkretnie wszystkich przypadków rozbiorów Polski w czasie jej historycznego trwania, nie tylko upraszczamy historię państwa polskiego, ale ją zniekształcamy, nie akcentując takich specyficznych momentów w historii naszego państwa, jak częstotliwość i powtarzalność rozbiorów, co bynajmniej nie było specyfiką jedynie XVIII w., a towarzyszyło polskiej historii także w XIX i XX w.

Życzę przyjemnych i spokojnych obchodów 100 rocznicy odzyskania prze Polskę niepodległości. Mam nadzieję, że groźba carskiej Rosji nigdy już nad Łomżą nie zawiśnie. Pozdrawiam Czytelników.