Nie mam wątpliwości, że dzisiejsze przemówienie prezydenta Mariusza Chrzanowskiego przejdzie do historii Łomży…

W dzisiejsze popołudnie w Sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Łomży odbyły się obchody Dnia Sybiraka. Jest to również dzień szczególny dla mnie, bowiem moja babcia, dziadek i mama przeżyli syberyjską zsyłkę. Miałem okazję współpracować ze Związkiem Sybiraków, który zajmuje szczególne miejsce w historii regionu łomżyńskiego. Jest żywym świadectwem męczeństwa narodu, ale i siły przetrwania, zdolności do wyciągania związków z przeszłością.

Podczas dzisiejszej uroczystości prezydent Mariusz Chrzanowski przemówił do uczestników słowem, które zrobiło na mnie ogromne wrażenie. Właśnie między innymi dlatego, że Prezydent odniósł się do wspomnianych przeze mnie związków tamtych dramatycznych zdarzeń z dniem dzisiejszym. Nie mam wątpliwości, że dzisiejsze przemówienie prezydenta Mariusza Chrzanowskiego przejdzie do historii Łomży. Dlatego pozwalam sobie zacytować wystąpienie Prezydenta w całości.

........................................................................................

Syberia od początku rosyjskiej obecności na tej ziemi stanowiła miejsce kary i wygnania. Ogromny obszar, rozciągający się od Uralu do Oceanu Spokojnego, surowe warunki klimatyczne oraz słabe zaludnienie czyniły Syberię naturalnym więzieniem.

Po zakończeniu II wojny światowej dramat osób więzionych i deportowanych na obszarach Związku Radzieckiego przez wiele lat pozostawał w cieniu zbrodni popełnionych przez Niemcy. Ich trauma pozostawać mogła jedynie doświadczeniem prywatnym, świadectwem, którego głosić nie było wolno. O dramatycznych przeżyciach mówiono tylko najbliższym, zaufanym, często tak samo dotkniętych przez los jak oni.

Sybiracy, to ludzie, którzy doświadczyli w swoim życiu tak wiele, że dziś patrzą na nas z mądrością w oczach, spokojem, bo wiedzą, co to znaczy żyć w strachu, głodzie, w czasach nieludzkich. Na pewno wiele możemy się od nich nauczyć, to żywa historia, której poznawanie jest naszym obowiązkiem. Ilu jeszcze jest wśród nas bohaterów, którzy przeżyli? Ile czasu jeszcze z nami będą?

 Janina Karczewska, 11 letnie dziecko zesłane na Syberię. Dziecko, które widziało śmierć, choroby, czuło głód. Mała dziewczynka, która w kaloszach przemycała ziarenka zboża, żeby z nich upiec placek dla dwójki swojego młodszego rodzeństwa. Dziecko, które na swojej drodze spotkało wilka i tylko pies zachował się jak człowiek i uratował ją przed tragedią. Dziewczynka, która miała cały czas nadzieję, że wsiadając do pociągu jedzie do swojego taty. Nie wiedziała wówczas, że będzie żyła tą nadzieją 6 lat a w ostateczności dowie się, że został on zamordowany w Twerze obok Katynia. Czy dziś możemy to sobie wyobrazić? Że w jednej chwili zostajemy wyrwani z naszej rzeczywistości i przeniesieni w miejsce z dala od domu, od bliskich, pozbawieni poczucia bezpieczeństwa? Ciężko jest to sobie wyobrazić, bo żyjemy przecież w czasach pokoju. Ale ta mała dziewczynka wtedy nie miała takiego szczęścia, bo ludzie ludziom zgotowali ten los. Dziś ta dziewczynka ma już 90 lat, jest staruszką i jest moją babcią, wróciła ze skutej lodem pustyni, założyła rodzinę, wychowała dzieci i żyła. Z pewnością doceniała życie, szanowała każdy okruszek chleba, którego dziś mamy tyle, że starczyłoby nawet dla głodujących dzieci w Afryce. Nigdy nie odmówiła pomocy nikomu, nawet jeżeli ktoś miał nie do końca czyste intencje, bo zawsze powtarzała, że i jej ludzie na Syberii pomogli przeżyć, przynosząc ryby złowione w jeziorze Bajkał, czy ofiarowując garść zboża. Życie składa się ze wspomnień, dziś są to jednak bolesne wspomnienia, do których babcia często wraca.

Co my możemy dziś wynieść z takiej lekcji, żywej historii? Na pewno prawdę, która była przez lata skrywana. Za moimi plecami jest sadzonka dębu, poświęcona pamięci ojca Janiny, a mojego pradziadka. Jest jeszcze nieduża, ale jeżeli będę o nią dbał, pielęgnował, to wyrośnie duże i silne drzewo. Tak samo jest z naszą tożsamością, patriotyzmem i całym naszym życiem. Jeżeli dbamy od początku o małe sprawy, to i do dużych z taką samą dbałością będziemy podchodzili. Dziś moje dzieci pytają, dlaczego prababcia ciągle opowiada o Syberii? One jeszcze nie rozumieją, ale tak samo jak z tą sadzonką, gdy będą większe – zrozumieją. Gdy dorosną, będą wiedziały dlaczego tu przychodziły zapalić znicz i dokąd prowadziły te symboliczne tory.

Dziś są inne czasy, inne dzieci, inna młodzież – słyszę. Tak, owszem, wiele się zmieniło, szczególnie w świecie technologii i nauki. Mamy leki na wiele chorób, mamy łaziki na Marsie, ale nie mamy leku na ludzką zachłanność i pęd do władzy. Ta sama zachłanność wywoływała wojny na świecie. Ta sama – nie inna. Dziś żyjemy w wolnym kraju, ale wolność różnie postrzegamy. Wielu zadaje pytanie: gdzie leży jej granica? Wyczucie, a więc poznanie, dostrzeżenie i akceptacja granic drugiego człowieka wymaga od każdego z nas empatii. Nie jest to łatwa sztuka, dlatego wielu z nas już na starcie rezygnuje z prób jej poznania i myśli raczej o obronie własnych granic niż dostrzeganiu cudzych. Trzeba dużo mądrości i roztropności, żeby prowadzić dialog, zachowując zarazem szacunek dla drugiego człowieka, żebyśmy nie wpadli w pułapkę przeszłości. Cytując tekst piosenki Marka Grechuty:

„Ten, kto wymyślił wiarę i dynamit

Czy widzi czemu dziś służą?

Ten, który chmury rozwieszał nad nami

Na jaką liczy dziś burzę?”

Wolność jest piękna, ale nie dana raz na zawsze. Musimy o nią nieustannie dbać. Nie można zatem doprowadzać do sytuacji, gdzie zachłanność przysłania ludzką przyzwoitość. Za komuny zakłamywano historię Sybiru, Katynia, robiła to władza. Nazwisko mojego pradziadka było wymazywane z kart historii, podobnie jak innych poległych. Bo czym jest nazwisko? Tożsamością, śladem istnienia. Nikt nie zasługuje na pozbawienie tej godności.

Zarazem nie można doprowadzać do sytuacji, gdzie ojciec nie może prosić o modlitwę w intencji syna, bo w Kościele jest zakaz wypowiadania jego imienia i nazwiska. Zakaz wydany nie przez władzę, ale przez hierarchów Kościoła. Czy to jest dziś możliwe? Wydawałoby się, że te czasy już minęły, ale z przykrością muszę powiedzieć, że tak było a wspomniany ojciec jest tu obecny – to mój tato. Nie po to mój pradziadek walczył o wolność, żeby dziś tę wolność inni mogli traktować wybiórczo i do celów politycznych. Nie po to hołubili w naszym domu wartości katolickie i patriotyczne, żeby dziś lekkim słowem ktoś publicznie mógł pozbawić tych wartości. Wreszcie, nie po to walczyliśmy o odtajnienie przeszłości, żeby dziś cenzurować to co niewygodne. Boli to bardzo, szczególnie dlatego, że pochodzi z rąk osób o społecznym zaufaniu.

Prawda ma olbrzymi zasięg bólu, ale tylko wtedy, gdy przed nią stoi kłamstwo. Nikt nie chce, aby historia zataczała koło, aby wracała ludzka postawa, gdzie człowiek człowiekowi wilkiem. Dlatego dziś zastanówmy się wszyscy, do czego każdy z nas został powołany, i starajmy się wypełniać te powołanie najlepiej jak umiemy, nie krzywdząc przy tym innych, ale postępować zgodnie z prawdą, bo pierwszą ofiarą wojny jest właśnie ona.

...................................................................................... 

Prezydent po męsku, jak przystało na gospodarza miasta, jak uczciwy katolik – stanął w prawdzie. Uświadomił słuchaczom, że prawdy nie trzeba się bać, że głoszenie jej jest obowiązkiem każdego członka naszej wspólnoty. Szczęść Boże.

PS.

Okazuje się, że nie wszyscy mieli odwagę w prawdzie stanąć. Tuż przed wystąpieniem prezydenta Mariusza Chrzanowskiego, zebranych na uroczystości opuścili: bp Tadeusz Bronakowski, p. Agnieszka Muzyk i radny Tadeusz Kowalewski.

W pierwszej części uroczystości kazanie wygłosił bp Bronakowski, który podobno odnalazł zakrwawioną klawiaturę. Ale to temat tak mało poważny, że nie przystoi do niniejszego felietonu. Zakpię z tego kazania w oddzielnym tekście, jeśli tylko wena mnie nie opuści.