Jeszcze trochę o „cichej apostazji młodzieży”…

Kilka miesięcy temu, a konkretnie w drugiej połowie ubiegłego roku, Olga Tokarczuk opublikowała esej zatytułowany „Człowiek na krańcach świata”. Jej zdaniem, nie sposób dzisiaj zrozumieć człowieka, a szczególnie młodzieży, bez uwzględnienia kontekstu epoki cyfrowej. Aktualnie „wszystko właściwie można sprawdzić w sieci”. I jest to faktycznie „nowe historyczne doświadczenie człowieka”. Okazuje się, że „świat jest mały – bardzo się skurczył w ciągu poprzedniego wieku”, i „wielu z nas ma subiektywne wrażenie skończoności świata”. „Kiedyś – kontynuuje polska Noblistka - świat był wielki i nie do objęcia wyobraźnią – teraz wyobraźnia nie jest nam już potrzebna, mamy wszystko na wyciągnięcie ręki po smartfona”. „Postrzegamy nasze miejsce planetarnie jako skończone i ograniczone; kruche i podatne na zniszczenie”. Olga Tokarczuk stawia zatem tezę, że „człowiek chyba po raz pierwszy w swej historii przeżywa tę dojmującą skończoność świata”.

Ale jest i druga ważna teza w tym eseju, niejako rewers tezy pierwszej. Ten rzekomo skończony świat otworzył się przed nami jak sezam, „przywalając nas bogactwem oferowanych usług, towarów, typów, wzorów, odmian, fasonów, mód, trendów”. „I jakoś nie wiadomo kiedy nasze życie zostało sprowadzone do nabywania nowych dóbr, zamawiania nowych usług z niewyczerpanej oferty”. „Nasze i poprzednie pokolenia trenowały się w mówieniu światu TAK, TAK. Powtarzaliśmy sobie: spróbuję tego i jeszcze tego, pojadę tam i potem tam. Teraz pojawia się generacja, która rozumie, że najbardziej ludzkim i etycznym wyborem jest trening w mówieniu NIE. Zrezygnuję z tego i tamtego. Ograniczę to i to”.

Wydaje się, że na tle tych filozoficznych refleksji Olgi Tokarczuk można łatwiej zrozumieć proces „cichej apostazji młodzieży”. Młodzi ludzie nie mogą w przestrzeni takiego skończonego, ale jednocześnie przebogatego, świata cyfrowego zweryfikować przyjętej w dzieciństwie wiary Kościoła, to znaczy nie mogą po prostu odnaleźć żywego Boga. Mówią Mu zatem NIE, tak jak dawnym zabawkom. Znakomity komentarz do tej sytuacji napisał chyba polski filozof Sebastian Duda: „Wiadomo, że polscy nastolatkowie, a także dwudziesto- i trzydziestolatkowie są wedle badań socjologicznych najszybciej sekularyzującym się pokoleniem na świecie. W rozmowach, które prowadziłem z niektórymi z nich, bardzo często przewijał się jeden wątek: byli niegdyś, całkiem niedawno jeszcze, bardzo wierzącymi czy zaangażowanymi członkami Kościoła katolickiego. Zazwyczaj przeszli wieloletni kurs katechezy w szkołach. Dziś nic z tego właściwie nie zostało poza niejasnymi reminiscencjami, którym nierzadko towarzyszy już otwarta wrogość względem religii, a chrześcijaństwa czy katolicyzmu w szczególności. Nie chodzi jednak tylko o to, że instytucja Kościoła jest dla nich odpychająca ze względu na ujawniane coraz częściej skandale seksualne czy związki z władzą polityczną (choć nie są to oczywiście sprawy nieważne). Na głębszym poziomie ci młodzi ludzie sugerują, że w tym Kościele doświadczyli właściwie czegoś, co nazywam pustką po Bogu. Nie ma w tej wspólnocie niczego istotnego duchowo, co mogłoby ich w niej utrzymać. Nie zawsze to doświadczenie, które próbują mi przedstawić, jest dramatyczne, gwałtowne czy melancholijne. Czasem wiąże się to u nich ze smutkiem, często z wielkim gniewem. Na własny użytek nazwałem ludzi z takim doświadczeniem postwierzącymi”.

A zatem: sprawa religijności młodzieży rozgrywa się ostatecznie na poziomie duchowym! Czyli na poziomie bardzo głębokim! Ci młodzi ludzie zawiedli się na Kościele w tym sensie, że nie otrzymali od niego przewodnictwa duchowego dla swojego życia, tylko jedynie zakazy i nakazy oraz niezrozumiały rytuał i niespójną doktrynę. Oni po prostu teraz potrzebują autentycznego doświadczenia Boga w Kościele, by wierzyć dalej. Ich nie da się oszukać czy zbyć. W tym sensie oni są naprawdę wielcy. Dojrzali po prostu, mimo młodego wieku. Dlatego z nimi wszelkie autorytety, zarówno te kościelne, jak i świeckie, muszą obchodzić się poważnie. Bardzo poważnie. Szczęść Boże.