Chyba jednak duszpastersko niewykorzystana sposobność…

Powoli kończy się Wielki Post. Podobny do ubiegłorocznego. Ale i jednocześnie inny. Może z wirusem już się trochę oswoiliśmy (wszak to trzecia fala), chociaż on akurat teraz działa najbardziej intensywnie. Naszą odwagę wzmacnia, oczywiście, niedawno wynaleziona szczepionka…

W ubiegłym roku Środa Popielcowa przypadała 26 lutego, a pierwsze ograniczenia liczby osób w kościołach pojawiły się dopiero w połowie marca (najpierw do 50 wiernych, potem do 5). Wielkanoc to już był czas niemal pustych kościołów. Badania socjologiczne pokazują, że w niedziele ubiegłorocznego marca oglądalność Mszy Świętej w TVP wzrosła czterokrotnie. Również duchowni posługujący w parafiach na tyle wykazali się refleksem, że zdołali uruchomić duszpasterstwo online przynajmniej w tej właśnie formie podstawowej, to znaczy zapewniając swoim parafianom transmisje Mszy Świętych z własnej świątyni.

Wydaje się, że w tym roku można już było znacznie więcej rzeczy przewidzieć i im duszpastersko sprostać, począwszy od Popielca w dniu 17 lutego. Ograniczenia liczby wiernych obowiązują trochę według innych zasad – dotąd jedna osoba na 15 metrów kwadratowych, a od soboty 27 marca – jedna osoba na 20 metrów kwadratowych. Co to oznacza dokładniej? Po pierwsze, odpowiedzialne zapewnienie bezpieczeństwa w harmonii z władzami państwowymi, o ile, rzecz jasna, duszpasterz umożliwi i skontroluje respektowanie obostrzeń (także dystans między uczestnikami liturgii, a nie tylko liczbę). Po drugie, celebrans nie musi sam sobie odpowiadać w liturgii, ma bowiem przed sobą reprezentację parafian. Po trzecie, na Msze Święte przychodzą raczej najpobożniejsi (elita), których Kościół i tak by nie stracił wskutek pandemii (co więc będzie z tymi pozostałymi parafianami po pandemii?). I po czwarte, parafie otrzymują trochę grosza na tacę, by mogły funkcjonować.

Każdy proboszcz był i jest w stanie obliczyć, ile mu wolno wpuścić parafian do świątyni, a zatem powinien rozważyć, czy nie zwiększyć po prostu liczby nabożeństw i nie wykorzystać na ogół sporych przestrzeni wokół świątyni (przy dobrej pogodzie i sprawnym nagłośnieniu). Jednakże organizacja wciąż jeszcze tu i ówdzie szwankowała; czasami, niestety, nie zwracano uwagi na te obostrzenia i nie szukano żadnych alternatywnych rozwiązań duszpasterskich. Tylko więc ci duchowni, którzy doceniają wartość mediów społecznościowych, choćby strony WWW, Facebooka czy Twittera, potrafią racjonalnie i optymalnie zarządzać sytuacją kryzysową, tak by nie trzeba było ani nikomu przed nosem zamykać niegrzecznie drzwi, ani też nie doświadczać samemu ogłuszającej pustki podczas celebracji.

Dwa kluczowe nabożeństwa wielkopostne to, oczywiście, Droga Krzyżowa i Gorzkie Żale. To pierwsze pozostaje wciąż atrakcyjne, choćby w formie ulicznej czy ekstremalnej. Koronawirus niejako zasugerował możliwość i konieczność kilku Dróg Krzyżowych w każdy piątek w danej parafii, o różnych godzinach, dla konkretnych grup. Równie pożyteczne mogły okazać się wersje online tego nabożeństwa, ale właśnie z mojej parafii, nie jakieś uniwersalne, odprawiane potem w całych rodzinach. Wydaje się jednak, że większość księży poszła na łatwiznę, robili po prostu niejako z automatu to samo, co w latach przed Covidem-19, mając tylko podczas nabożeństwa znacznie niższą frekwencję, a i usprawiedliwiając się, że to przecież nie ich wina... O Gorzkich Żalach fachowcy już piszą, że zanikną za jakieś dziesięć lat. Czyżby? A zatem trzeba jak najszybciej odnowić melodię, może także i częściowo słowa, a niewykluczone, że przydałoby się już wymyślić po prostu coś zupełnie nowego, sytuacyjnie dopasowanego do wrażliwości wiernych trzeciej dekady XXI wieku.

Sercem Wielkiego Postu są od lat rekolekcje, trwające na ogól trzy lub cztery dni, a uczestniczy w nich mniej więcej 20 proc. parafian. To one, niestety, sprawiały, że ponad czterdziestodniowy okres przygotowania do Wielkanocy skracał się właśnie do takiego minimum. Tradycyjnie podczas rekolekcji zaproszony kaznodzieja głosi płomienne mowy oderwane niejednokrotnie od czytań mszalnych (co jest zabronione przez Episkopat!), a wierni w tym czasie stoją w kolejkach do konfesjonałów. Spowiednicy, spiesząc się na katechezę lub do innych zajęć, potrafią się nieraz tak zmobilizować (będzie teraz żart z siwą brodą, ale i z klarownym przesłaniem!), iż szczęśliwi penitenci niemal zderzają się głowami przy całowaniu stuły. A przecież to powinny być z założenia spowiedzi dogłębne… I właśnie koronawirus, wbrew pozorom, dawał szansę na spowiedź poważną, która mogła zostać racjonalnie rozłożona na cały Wielki Post, wręcz każdego dnia o wyznaczonych porach, nie tylko tuż przed czy podczas Eucharystii, ale raczej zupełnie poza nią, na spokojnie, z łatwą możliwością dezynfekcji folii na kratkach konfesjonału. Również wielkopostne nauki mogły odbywać się niejako przez cały okres Wielkiego Postu (online i realnie, w dni powszednie), by Słowo Boże rozświetlało poszczególnym grupom wiernych przygotowanie do Wielkanocy. Przy oczywistej redukcji posługi sakramentalnej to mógł być naprawdę bardziej intensywny czas na ewangelizację poprzez media, okazja do wejścia duszpasterza w osobisty kontakt ze swoimi wiernymi świeckimi, szansa na kierownictwo duchowe. 

 Obostrzenia epidemiczne zatem jakby wręcz naturalnie wymuszają na księżach większą kreatywność duszpasterską i sprawniejszą logistykę działań. Wtedy naprawdę nie wszystko uległoby takiemu spowolnieniu, zredukowaniu czy stagnacji. Szczęść Boże.