Felieton na życzenie Czytelnika (2)…

W 2019 roku (oficjalnie nowszych danych statystycznych nie ma), czyli tuż przed wybuchem w Polsce pandemii koronawirusa, wskaźnik dominicantes w Diecezji Łomżyńskiej wynosił 44,7 %. Taki mniej więcej odsetek wiernych był obecny w niedzielę (kiedy właśnie dokonywano liczenia) na wszystkich Mszach Świętych w przeciętnej parafii. Spróbujmy w dwóch punktach skomentować ten wynik.

Po pierwsze, za liczenie wiernych w parafii odpowiada Proboszcz (jej szef), któremu zasadniczo zależy na tym, by jego parafia miała wynik jak najwyższy. Podobne życzenie, oczywiście, ożywia także Kurię Łomżyńską, do której dane spływają. I chociaż jest prawdą, że Proboszcz w zasadzie „na oko” (wiedząc np. ile osób może usiąść w poszczególnych rzędach ławek) jest w stanie podać frekwencję, to jednak zwykła przezroczystość nakazuje, by liczenia dokonywała jakaś kontrolująca siebie nawzajem komisja (niekoniecznie złożona z samych tylko ministrantów). Również prawdą jest to, że niektórzy Proboszczowie podają dane uczciwie. Z samego wskaźnika dominicantes nie da się jednak stworzyć niepodważalnego duszpasterskiego rankingu parafii.

I po drugie, być może nie wszyscy umieją poprawnie interpretować wskaźnik dominicantes, a zatem teraz krótki kurs w tym względzie. Odsetek 44,7 % nie oznacza, że w parafii jest 55,3 % niepraktykujących bądź niewierzących. Oznacza zaś tylko tyle, że tzw. „przeciętny parafianin” uczęszcza na Eucharystię mniej więcej co druga-trzecia niedziela. Z wyniku 44,7% nie sposób wywnioskować, ani ilu parafian chodzi zawsze (regularnie) do kościoła, ani ilu w ogóle czy prawie nigdy. Tego typu aspekty duszpasterz może poznać jedynie na bazie kilkuletniej uważnej obserwacji i poważnie traktowanych wizyt kolędowych. W kartotekach parafialnych (strzeżonych dziś z ogromną starannością ze względu na strach przed RODO) znajdują się dyskretne adnotacje na ten temat, raczej jakoś zaszyfrowane. Ogólnie jednak nie ulega wątpliwości, że w każdej parafii są trzy kategorie osób: wierni o żywej wierze, pewna elita (kilka procent), zobojętniali bądź oziębli (kilka, kilkanaście procent) i zwyczajni (aczkolwiek niekoniecznie tylko ci czysto kulturowi, a więc jakby wierzący dla tradycji), po prostu raczej mniej gorliwi (większość).

Co to wszystko znaczy w perspektywie tworzenia duszpasterskiego rankingu parafii, owej osiemnastozespołowej ekstraklasy Diecezji Łomżyńskiej? Że parafianie ze wskazanych trzech grup diametralnie odmiennie oceniają swoich duszpasterzy i ich działalność. Ci parafianie zobojętniali czy oziębli chcieliby, żeby Proboszcz im za bardzo „nie zawracał głowy” albo „w ogóle odczepił się”. Ci zwyczajni (czyli większość!) - żeby duszpasterstwo odbywało się sprawnie, zwięźle i (zasadniczo) tylko w niedzielę. I wreszcie elita potrzebuje czegoś więcej, poprowadzenia jej po prostu wzwyż po kolejnych stopniach rozwoju duchowego, czyli chce możliwości coraz doskonalszego naśladowania Chrystusa. (Wiadomo, że aktualny duszpasterski kryzys Kościoła wiąże się nade wszystko z deficytem duchowości, a wszelkie skandale są tylko tego dalekim skutkiem).

Największą zatem pułapkę dla parafialnych duszpasterzy stanowi właśnie ta wspomniana większość. Skoro nie istnieje w parafii popyt na dynamiczne duszpasterstwo, to podaż można po prostu ograniczyć do minimum. Tyle tylko, że jednak wyodrębniłbym dwa rodzaje „duszpasterskiego minimalizmu”, a mianowicie „górny” i „dolny”. Ten drugi jest wtedy, gdy duszpasterstwo „ledwie się telepie” (stagnacja i marazm), a duszpasterz pozostaje niemal w permanentnym stanie acedii. Ten pierwszy, gdy duszpasterski minimalizm ma jednak pewną jakość, np. Proboszcz jest empatyczny, zdolny do współpracy, homilie stanowią egzystencjalną aktualizację słowa Bożego, śpiew pozostaje zgodny z melodią, przygotowania do I Komunii Świętej i Bierzmowania dokonują nie tylko w kluczu organizacyjno-finansowym itd. itd. Chodzi tu więc mniej więcej ogólnie o takie parafie, w których wprawdzie raczej nie ma poniedziałków, wtorków, śród, czwartków, piątków i sobót, ale za to jak przyjdzie niedziela, to jest naprawdę niedziela (obsługiwana na odpowiednim poziomie duszpasterskim, zwanym po prostu tradycyjnym).

Ograniczając się zatem teraz do samej Łomży, na podstawie zaprezentowanych dotąd uwag metodologicznych eliminujemy z ekstraklasy parafię p.w. Najświętszej Maryi Panny Częstochowskiej (1999 wiernych), co zresztą niektórzy Czytelnicy już antycypowali. (Ewentualnych przeciwników tej tezy poproszę o wskazanie z nazwy parafii gorszej na terenie naszego biskupiego miasta).

Z pozostałymi siedmioma parafiami w Łomży jest kłopot innego rodzaju. Wydają się one tak duszpastersko zbliżone do siebie, że być może uszeregowanie ich na pozycjach od pierwszej do siódmej okaże się niemożliwe. Mam jednak świadomość, że postawienie całej tej „siódemki” ex aequo na jednym poziomie byłoby tylko ucieczką od dziennikarskiego problemu. Może więc przynajmniej uda się odpowiednio usytuować te parafie na trzech stopniach podium, czyli przyznając każdej z nich albo złoty, albo srebrny, albo brązowy medal? Ale do tego będzie potrzebna jeszcze bardziej szczegółowa metodologia, o której w kolejnym felietonie. Hm!

Wychodząc natomiast poza samą Łomżę, wydaje mi się (hipoteza), że w ekstraklasie znajdzie się parafia Radule (ok. 600 wiernych, a zatem maleńka). Rzucając kij w mrowisko, o jej obecnym Duszpasterzu (od ponad roku) stwierdzę hasłowo w nawiązaniu do retoryki skoków narciarskich: idealne wyjście z progu! Jest tam wszystko, co trzeba, i na odpowiednim poziomie. Oby tylko zły duch nie kusił zbyt szybkim awansem na parafię większą (bo może być wtedy problem z telemarkiem). Szczęść Boże.

PS. I jeszcze jedna hipoteza w nawiązaniu do wpisów Czytelników: w tym momencie (powtarzam: w tym momencie) nic nie wskazuje na to, by w ekstraklasie znalazła się parafia Mały Płock.